James Melsom
Bu araştırma projesi kapsamında kentte önceden düzenlenmiş bir yürüyüş (tıpkı bir flâneur gibi) gerçekleştiriliyor. Böylelikle kadim İstanbul şehrinin evrimindeki belirli bir ânın yakalanması, kentsel ve kültürel merkezinin bir parçasında gösterilmesi hedefleniyor.
İstanbul şehri geçtiğimiz yüzyıl boyunca geniş kapsamlı bir kentsel değişim yaşadı. Bu da hiçbir yerde Beyoğlu semti, özellikle de İstiklal Caddesi ve etrafındaki ara sokaklar ağı kadar yoğun gözlemlenmiyor. Bu değişimin elbette belli başlı binaların değişmesi ya da kapsamlı biçimde yenilenmesi gibi fiziksel boyutları da var. Öte yandan iskânın ve yön işaretlerinin bir program dahilinde sürekli dönüşüm geçirdiği bu düzen ciddi bir kimlik değişimine de işaret ediyor.
20. yüzyılın başlarında Eugène Atget gibi fotoğrafçılar, şehrin evrimindeki anahtar birer ânı ölümsüzleştiren gerçeküstü imgelerle Paris’teki dönüşümü başarıyla yakalamıştı.
Bu şehrin dokusuna odaklanma hâli Ara Güler ve diğerlerinin İstanbul fotoğraflarında da gözlemlenebiliyor. Bu imgeler flâneur’ün gezinen bakışlarına, tarama adı verilen teknik işleme ve ikisinin olası birleşimine daha yakından bir bakış atmaya aracı oldu.
LANDSKIP Lab, İstanbul sokaklarını uzaktan algılamaya, taramaya ve kayıt altına almaya odaklanan araştırması Flâneur Tarayıcısı’nı sergilemek üzere 4. İstanbul Tasarım Bienali’ne davet edilmekten büyük bir mutluluk duydu.
Sergi, kentin yüzeyinin atmosfere ilişkin manipülasyonlarını gözler önüne seren bir video yerleştirmesinden oluşuyordu. Şehrin yerlisi olan bir yaya tarafından toplanan veri için kullanılan ekipman, İsviçre’nin Basel kentinde bulunan LANDSKIP Lab’de hazırlandı ve oradan kontrol edildi.
Sonuç olarak ortaya çıkan model, Beyoğlu semtinin büyük ölçekli parçalarını yakaladı. Yayanın hareket kalıpları, bina cephelerinin yakınlığı, yakınlardan geçenlerin ve araçların hareketleri, ışığın kalitesi gibi değişkenler bu parçaların kalitelerini etkiledi. Sonra bu bulanık, atmosfere ilişkin tarama sonuçları yavaş geçişlerle birlikte animasyona döküldü, böylelikle gezinen flâneur’ün hareketlerine daha uygun hâle getirildi. Hareket, İstiklal Caddesi’nde kaydedilen seslerle bir araya getirildi, sürekli evrim hâlindeki taranmış bir şehrin donmuş bir ânını dolaşan flâneur hissi kuvvetlendirildi.
Atölye: İstanbul’un Gözden Kaybolan Sinemalarını Algılamak
LANDSKIP Lab’den James Melsom, bienal sırasında İstanbul’a gelerek İstiklal Caddesi’nde tespit edilen bir olguya, önemli yerel sinemaların yavaş yavaş ortadan kaybolmasına odaklanan üç günlük bir atölyenin yürütücülüğünü üstlendi. Araştırma sırasında çoğunluğu geçtiğimiz yüzyılda ortadan kaybolan 24 sinemanın konumu keşfedildi. Sergiye ve atölyeye ev sahipliği yapan Akbank Sanat, araştırmaya konu olan sinemalardan birinin iki yan binasında yer alıyordu.
Video bu sürecin, araştırmanın ve yoğun geçen atölyenin çıktılarının yanı sıra fotoğrafla yapılan haritacılıktan elde edilen verinin kurgusal ve çok ölçekli birleşimini gözler önüne seriyor. Bu alanların hem büyüleyici hem de kutlamaya değer yanları, tarama, yeniden bir araya getirme ve kent yüzeyinin gecenin geç saatlerinde kendi karanlık cephesine yansıtılmasına dayalı deneylerin önünü açıyor.
Sergi araştırmasının ve atölyenin sonuçları İstanbul Teknik Üniversitesi’nde düzenlenen bir konuşmada sunuldu, ayrıca Salon Architects kurucusu Alper Derinboğaz’la birlikte İstanbul Kent Müzesi’nin inşaat alanına yapılan ziyarette peyzaj araştırmasına konu oldu.
4İTB organizasyonuna ve İKSV’ye, seyahat ve sergi masrafları için de Swiss Arts Council Pro Helvetia’ya teşekkür ederiz.
